پیگمنت چیست
معمولا مواد رنگی را به دو دسته پیگمان‌ها (رنگدانه‌ها) و رنگ‌ها طبقه‌بندی می‌کنند. رنگدانه با رنگ متفاوت است. تفاوت آن‌ها در این است که رنگ بایستی توسط ماده‌ی مورد رنگرزی جذب شود؛ در حالی که رنگدانه فقط سطح جسم را رنگی می‌کند. رنگدانه‌ها در آب نامحلول هستند.
رنگدانه‌ها یا پیگمان‌ها، مواد جامد تزئینی هستند که در شکل و اندازه‌های مختلف در حلال‌های مربوط به حالت معلق تهیه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند و شامل مواد سیاه،سفید و رنگی هستند؛ موارد استفاده‌ی زیادی در رویه‌زدن، رنگرزی انبوه و دیسپرسیون در هوا دارند.
انواع رنگدانه‌ها
معمولاً رنگدانه‌ها را بر اساس انواع شیمیایی به رنگدانه‌های معدنی یا آلی طبقه‌بندی می‌کنند، اما این رنگدانه‌های آلی یا معدنی می‌توانند طبیعی یا سنتزی باشند.
رنگدانه‌های طبیعی و مصنوعی
رنگدانه‌های معدنی طبیعی از پوسته‌ی زمین استخراج می‌شوند، که ابتدا خرد شده، سپس شسته شده و در نهایت از لحاظ اندازه درجه‌بندی می‌شود. غالباً برای این رنگدانه‌های طبیعی، معادل مصنوعی هم وجود دارد. یعنی رنگدانه از اجزاء دیگری در اثر یک فرآیند شیمیایی ساخته می‌شود که در ظاهر از نظر شیمیایی با نمونه‌ی طبیعی یکسان است اما اغلب خواص متفاوتی دارد و معمولاً به خاطر شکل بلوری مطلوبتر، خلوص بیشتر و دانه‌بندی مطلوبتر، مرغوبتر از نوع طبیعی است.
رنگدانه‌های آلی
امروزه رنگدانه‌های آلی به مراتب بیشتر از رنگدانه‌های معدنی وجود دارند. بعضی از جدیدترین رنگدانه‌ها، ساختمان آلی فلزی دارند. بیشتر رنگدانه‌های آلی، مواد شیمیایی آلی هستند که روی یک هسته‌ی معدنی هیدروکسید آلومینیوم رسوب داده شده‌اند. از مهم‌ترین رنگدانه‌های آلی میتوان به گروه فتالوسیانین‌ها اشاره کرد که طیف رنگهای آبی و سبز را در بر می‌گیرند و فتالوسیانین مس، رنگدانه آبی است که به علت خواص مقاومتی خوب در برابر عوامل مختلف، یک رنگدانه‌ی با ارزش به شمار می‌رود.
کاربرد عمده پیگمان‌ها
موارد استعمال عمده‌ی پیگمان‌ها در لاک‌ها، رنگهای روغنی، ورنی‌ها، رنگهای سلولزی، رنگهای پلاستیکی، مرکب‌های چاپ و رنگرزی کاغذ و تاسیسات آهنی است. صنایع پوششی عمده‌‌ترین موارد استعمال پیگمان‌ها هستند. امروزه پوشش سطح وسایل فلزی و چوبی بناها، وسایل نقلیه و … اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا در حقیقت پوشش رنگی این وسایل است که آن‌ها را از عوامل مختلفی مثل هوا، رطوبت و ترکیبات شیمیایی محافظت می‌کند؛ جدای از این که رنگ روی اشیا باعث زیبایی هر چه بیشتر آن‌ها می‌شود.
ویژگی‌های پیگمنت
- طبیعت شیمیایی
- ساختار کریستالی
- شکل ذرات
- ابعاد ذرات و توزیع
- ضریب شکست
- مشخصات پخش‌شدگی
- رنگ‌بندی و سایر مشخصات فیلم رنگ
- مقاومت در برابر شرایط مختلف جوی و نوری
- مقاومت در برابر اسیدها و بازها
- مقاومت در برابر حرارت
و سایر فاکتورهای مهمی که در بخش ماندگاری و مقاومتی مد نظر هستند.
اندازه‌ی ذرات یک رنگدانه به نوع رنگدانه بستگی دارد. اندازه‌ی ذرات یک رنگدانه تأثیر زیادی در ویژگی‌های رنگ مانند قدرت پوشش، جلوگیری از ته‌نشین‌شدن، درخشندگی و براقیت رنگ دارد. رنگدانه‌ها نه‌تنها در اندازه‌ی ذراتشان بلکه در شکل ذرات هم متفاوتند. این اشکال ممکن است مکعبی، کروی، گره‌گره، سوزنی یا ورقه‌ای باشد.
به عنوان مثال ذرات رنگدانه‌ی کربن کروی شکل است. رنگدانه‌ی آلومینیوم و میکا ورقه‌ای هستند. تعدادی از رنگدانه‌یارها شکل تیغی یا سوزنی دارند. استفاده از این رنگدانه‌یارها برای لایه‌های زیرین رنگ مفید است؛ زیرا به قدرت چسبندگی لایه‌های بعدی کمک می‌کند. وزن مخصوص رنگدانه نیز مهم است، وقتی یک رنگ را فرموله می‌کنیم، از میان رنگدانه‌هایی که در اختیار داریم باید رنگدانه‌ای را انتخاب کنیم که وزن مخصوص کمتری دارد؛ زیرا این رنگدانه حجم بیشتری را اشغال می‌کند و رنگ ساخته‌شده از نظر قیمت، اقتصادی‌تر خواهد بود.
در روش پراش پرتو ایکس، پهن‌شدن پیک یک ماده به کاهش اندازه‌ی ذرات آن وابسته بوده که به رابطه‌ی شرر معروف است. بنابراین میتوان اندازه‌ی ذرات یک ماده را با این روش مشخص کرد.
برای اطلاع از قیمت آنالیز gc-fid به صفحه مورد نظر مراجعه کنید.
